Partija šaha sa Mašinom sudnjeg dana

Radnja i vreme zbivanja u romanu smešteni su u iranski grad Abadan, poprište žestokih sukoba u doba iransko-iračkog rata (1980–1988). Iako je reč o verovatno najvažnijoj i najviše korišćenoj temi u savremenoj iranskoj književnosti, Partija šaha s Mašinom sudnjeg dana sigurno je najumetničkija, a verovatno i najbolja, knjiga koja govori o ovom sukobu iz ugla njegovog učesnika. Zbog važnih iranskih izvorišta nafte u blizini Persijskog zaliva, Abadan je bio česta meta teških artiljerijskih napada iračke vojske. Upečatljive slike grada pod opsadom, a sa vrlo neobičnim likovima na sceni, od vojnika dobrovoljca – osmatrača neprijateljskih radara – do civila: dvojice jermenskih sveštenika, kapricioznog inženjera i prostitutke među ostalim, čine roman nekonvencionalnim štivom koje izbegava tradicionalni patriotizam, veličanje ideja ili žrtava (iz književnog perioda takozvane svete odbrane). Jedna od diskretnih tema knjige je veza između islama i hrišćanstva. Crni humor je katarzičan i asocira na ratne satire iz drugih kultura (Kvaka 22 Džozefa Helera, recimo). Slike same opsade su nadrealne: improvizovani akvarijum za ajkule, fabrički zamrzivač za sladoled koji služi kao mrtvačnica... Knjigu (nastalu 1996) adaptiralo je za dramsku postavku 2012. kanadsko pozorište Onelight iz Nove Škotske prikazujući je na engleskom i persijskom jeziku, ali i neverbalnim načinom na turneji od Kanade do Irana i nazad 2014. Ovaj roman osvojio je Književnu nagradu grada Isfahana, Nagradu Svete odbrane, Zlatno pero Irana, proglašen je knjigom godine Udruženja pisaca i kritičara, te knjigom godine Islamske Republike Iran. Ahmadzadeova dela prevođena su na engleski, ruski i albanski. - Vladislav Bajac